بازرگانی اسلامی

آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى‏ بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر بدانید. - سوره صف10و11

بازرگانی اسلامی

آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى‏ بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر بدانید. - سوره صف10و11

حب دنیا: اصلی ترین عامل انحراف رفتار انسان

سعید مسعودی پور | پنجشنبه, ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۲، ۱۲:۰۲ ب.ظ | ۰ نظر

از مسلّمات و ضروریات اسلام است که جمع میان دنیا و آخرت از نظر برخوردار شدن از آن دو ممکن است. آنچه ناممکن است جمع میان آن دو از نظر هدف اعلی قرار گرفتن است و این مربوط به دل انسان و دلبستگی‏ های اوست. خداوند به انسان دو قلب نداده است: «ما جَعَلَ اللّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قلْبَینِ فی جَوْفِهِ.  با یک دل نمی‏توان بیش از یک معشوق برگزید.

یکی از آسیب­ های نگرشی نسبت به دنیا که تاثیر بسیاری در حوزه رفتاری انسان دارد و بسیار مورد تاکید و هشدار در روایات قرار گرفته است، حب دنیا است که از آن به عنوان ریشه و راس همه اشتباهات یاد شده است. حب دنیا و علاقه به متاع دنیا و حب درهم و دینار یکی از موانع بزرگ طلب آخرت و یادخدا و تقرب به اوست و این حالت گاهی به جایی می­ رسد که باعث برائت از خدا و رسول او می­ شود. رذیلت دوستی دنیا به این سبب است که دوستی دنیا و مال و ثروتش در اکثر اوقات در روح انسان حالت طغیان به وجود می­ آورد و همین حالت باعث عصیان خداوند و آلودگی به گناه می­ شود.

بقیه مطلب را در ادامه مطلب بخوانید

  • رسول اللّه‏ صلی الله علیه و آله: رَأسُ کُلِّ خَطیئَةٍ حُبُّ الدُّنیا - ریشه هر خطایى ، دنیادوستى است.
  • امیرالمومنین علیه السلام: حب الدنیا راس کل خطیئه (غررالحکم و دررالکلم، ج1 ص380)
  • الإمام علیّ علیه ‏السلام : أعظَمُ الخَطایا حُبُّ الدُّنیا - بزرگ‏ترینِ خطاها، دنیادوستى است.
  • رسول اللّه صلی الله علیه و آله: ذَنبٌ عَظیمٌ لا یَسأَلُ النّاسُ اللّه‏َ المَغفِرَةَ مِنهُ حُبُّ الدُّنیا - گناه بزرگى که مردم درباره آن از خداوند طلب مغفرت نمى‏ کنند، دنیادوستى است.

از آنجا  که حفظ حیات انسانی در گرو بهره مندی از دنیاست، میل داشتن به دنیا امری فطری و درونی در تمام انسان ­هاست؛ چرا که در غیر این صورت افراد برای حفظ حیات خویش و گسترش نسل تلاش نمی ­کردند و در نتیجه نظام انسانی دچار اختلال می­ شد. بر همین مبنا می توان گفت که میل به دنیا و زینت ­های آن در عموم انسان­ ها وجود دارد:

  • زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنینَ وَ الْقَناطیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِکَ مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ (14آل عمران) دوستىِ خواستنیها [ى گوناگون‏] از: زنان و پسران و اموال فراوان از زر و سیم و اسب‏هاى نشاندار و دامها و کشتزار[ها] براى مردم آراسته شده، [لیکن‏] این جمله، مایه تمتّع زندگى دنیاست، و [حال آنکه‏] فرجام نیکو نزد خداست.

آنچه باید در اینجا به آن توجه کرد این است که موضوع حب دنیا مانند بسیاری دیگر از صفاتی که در انسان به صورت غریزی وجود دارد که باید در مسیر کمال انسانی به کار گرفته شود و عقل هدایتگر آن شود؛ چرا که در غیر این صورت می تواند زمینه ساز انحراف و سقوط آدمی را فراهم آورد. به عنوان مثال صفت درونی خشم و غضب عنصری است حیاتی برای حفظ انسان در مقابل خطرات و یا دفاع از عقاید خویش. اما اگر افسار این صفت درونی در دست عقل قرار نگیرد، در آن صورت از مسیر متعادل خویش خارج شده و انسان را به ورطه نابودی می کشاند.

  • الَّذینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا عَلَى الْآخِرَةِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً أُولئِکَ فی‏ ضَلالٍ بَعیدٍ (ابراهیم3) همانان که زندگى دنیا را بر آخرت ترجیح مى‏دهند و مانع راه خدا مى‏شوند و آن را کج مى‏شمارند. آنانند که در گمراهى دور و درازى هستند.

نتیجه منطقی و طبیعی که از حب انسان به فرد ، مال یا اعتقادی ایجاد می­ شود این است که از اوامر و نواهی فرد تبعیت کند، یا در مسیر کسب مالی که به آن علاقه دارد تلاش کند یا اگر به اندیشه­ ای علاقه­ مند است در راه حفظ و گسترش آن بکوشد. لذا روشن است که انسان اگر واقعا به چیزی حب و میل داشته باشد باید در مسیر تحقق آن بکوشد. به عنوان مثال از مفهوم آیه زیر این نکته به دست می آید که نتیجه­ای که از حب باید ایجاد شود، تبعیت است. به عنوان مثال اگر محبوب انسان واقعا خداست، لازمه و جزء لاینفک این حب باید تبعیت از دستورات الهی باشد.

  • قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی‏ یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ (آل عمران31) بگو: «اگر خدا را دوست دارید، از من پیروى کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید، و خداوند آمرزنده مهربان است.

حب به دنیا هم این نتیجه را به دنبال خواهد داشت که انسان برای تحقق و رسیدن به آن تلاش کند؛ چرا که آنچه محبوب انسان شد در نهایت انسان را به خود می­کشد و سوق می­دهد. اما این طلب و خواستن دنیا، این گونه نیست که هموراه و به طور کامل منجر به رسیدن انسان به خواسته­اش شود:

  • عنه صلی الله علیه و آله: لا یَشغَلَنَّکَ طَلَبُ دُنیاکَ عَن طَلَبِ دینِکَ؛ فَإِنَّ طالِبَ الدُّنیا رُبَّما أدرَکَ فَهَلَکَ بِما أدرَکَ، ورُبَّما فاتَهُ فَهَلَکَ بِما فاتَهُ. الأَکثَرونَ فِی الدُّنیا هُمُ الأَقَلّونَ فِی الآخِرَةِ إلاّ مَن قالَ­: هکَذا ، وهکَذا ـ وحَثا بِیَدِهِ ـ «زنهار، که طلب دنیایت، تو را از طلب دینت باز مدارد؛ چرا که طالب دنیا، گاه به مطلوبش مى‏رسد و با همان چه بدان رسیده است، نابود مى‏شود­ و گاه نمى‏رسد و همان چه بدان نرسیده است ، مایه هلاکت او مى‏گردد! آنان که در دنیا داراترند، در آخرت نادارترند ، مگر کسى که چنین و چنان کند و با دستش پراکند.

دنیاطلبان دو دسته‏اند: برخى دنیا و آخرت را مى‏بازند، «خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ» بعضى به بخشى از خواسته‏هاى دنیایى‏شان مى‏رسند. (تفسیر نور، ج‏7، ص35) اما آنچه که برای طالبان و محبان دنیا قطعی است این است که آخرتی نخواهند داشت:

  • مَنْ کانَ یُریدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُریدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً (اسراء 18) هر کس خواهان [دنیاى‏] زودگذر است، به زودى هر که را خواهیم [نصیبى‏] از آن مى‏دهیم، آن گاه جهنم را که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد، براى او مقرر مى‏داری.

هر کس حیات عاجله یعنى زندگى دنیا را بخواهد یعنى متاعى را از دنیا طلب کند که نفس از آن ملتذذ و قلب بدان علاقمند است و تعلق قلب به حیات عاجله و طلب آن، وقتى تعلق و دنیاطلبى است که فقط حیات عاجله را بخواهد، اما اگر دنیا را از این نظر بخواهد که وسیله نیل به سعادت اخروى است، این در حقیقت دنیاطلبى نیست، بلکه اراده آخرت و عقبى‏طلبى است. از آنجا که به آخرت نمى‏توان رسید مگر از راه دنیا، لذا به هر انسانى که این راه را طى کند نمى‏شود گفت دنیا طلب؛ مگر آنکه از آخرت اعراض نموده و به کلى آن را فراموش کند و در نتیجه اراده و حواسش خالص براى دنیا شود. (طباطبایی، 1374، ج‏13، ص 86 و87)

آیه فوق حکایتگر این واقعیت است که هر کسی که دنیا را بخواهد این گونه نیست که حتما به آن برسد. خداوند متعال دو ملاحظه برای مطلوب این افراد می­فرماید: نخست این که همه افراد به مطلوب نخواهند رسید و آن کسانی را که خداوند بخواهد به خواسته خود می­رسند. دوم این که کسانی هم که به دنیا می­رسند این گونه نیست که به تمام آنچه که خواسته بودند برسند، بلکه آن مقداری که خداوند بخواهد از دنیا به کام آنان خواهد بود. اما نتیجه قطعی و سرانجام تمام این افراد، دخول در آتش جهنم است.

یکی از نکات قابل توجه در سفارش به امر آخرت در روایات زیر آمده است. این روایات می فرماید که میل به دنیا و حریص بودن نسبت به آن به اندازه کافی در انسان به طور فطری و غریزی قرار داده شده است؛ چرا که این میل به دنیا خواهی برای حفظ نظام اجتماعی و حیات انسانی ضروری است. اما آنچه که باید نسبت به آن توجه و هشدار داد، امر عقبی خواهی است که خفته در نهاد انسانی و در پس پرده­ای بر روی آن مخفی شده است و اگر نسبت به آن بی توجهی یا کم توجهی شود باعث می­ شود که میل طبیعی دنیاخواهی انسان فرماندهی رفتاری انسان را به دست گیرد:

  •       الإمام زین العابدین علیه ‏السلام ـ مُخاطِبا أصحابَهُ یَوما ـ : إخوانی، اُوصیکُم بِدارِ الآخِرَةِ ، ولا اُوصیکُم بِدارِ الدُّنیا؛ فَإِنَّکُم عَلَیها حَریصونَ وبِها مُتَمَسِّکونَ. (بحارالأنوار: ج73، ص107، ح107) روزى، خطاب به یارانش ـ : برادرانم! من شما را به سراى آخرت سفارش مى‏ کنم. و به سراى دنیا سفارشتان نمى‏کنم ؛ زیرا که شما [خود به خود [به دنیا حریص هستید و به آن پایبندید.
  •       امیرالمومنین علیه ‏السلام: إنَّکُم إلَى الاِهتِمامِ بِما یَصحَبُکُم إلَى الآخِرَةِ أحوَجُ مِنکُم إلى کُلِّ ما یَصحَبُکُم مِنَ الدُّنیا. (غررالحکم­ ح3830) شما به اهتمام ورزیدن به آنچه تا آخرت همراهتان است­، نیازمندترید تا به آنچه در دنیا با شماست.

همین موضوع دلالت دارد بر این که انسان افسار نفسش را رها کرده نگذارد و آن را به دست عقل سپارد و با کنترل شهوات مادی که در طبیعت انسان قرار داده شده است، به اصلاح امور آخرت خویش بپردازد:

  • امیرالمومنین علیه ‏السلام : إنَّ أفضَلَ النّاسِ عِندَ اللّه‏ِ مَن أحیا عَقلَهُ ، وأماتَ شَهوَتَهُ ، وأتعَبَ نَفسَهُ لِصَلاحِ آخِرَتِهِ. (غرر الحکم: ح 3579) برترینِ مردم در نزد خداوند، کسى است که خِرَدش را زنده گرداند و شهوتش را بمیراند و براى اصلاح آخرتش ، خود را به زحمت اندازد.
  • ۹۲/۰۲/۱۹
  • سعید مسعودی پور

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">