طراحی محصول برای کودکان خارج از آموزه های دینی

بدون شک جامعه و حکومت دینی که در عرصه های اقتصاد، سیاست، تعلیم و تربیت، کسب و کار، حقوق ، اخلاق و ... چه در نظر و چه در عمل خود را مستغنی از معارف و آموزه های دینی بداند، جامعه ای است که اسلام فقط لقلقه زبان آن است. چنین جامعه ای بزرگترین ضربه را بر پیکره دین و اعتقادات مردم وارد خواهد کرد، چرا که ناکارآمدی آن در اداره امور اجتماعی که به دلیل پشت کردن به بایسته های نقلی و الهی است، منجر به تخریب تصویر ذهنی مردم نسبت به اصل دین و زیر سوال بردن آن خواهد شد و در اینجا تفکیک مقام اثبات و ثبوت برای عامه مردم بسیار دشوار است که آنچه که به نام دین اتفاق می افتد، فقط اسم آن را دارد نه اصل آن را.

مدتی پیش در برنامه سمت خدا یکی از روحانی ها، خطاب به آقای صدا و سیما نامه ای نوشت و دو نکته را در خصوص تبلیغات تلویزیونی متذکر شد: تبلیغات برای کودکان و تبلیغات دارای جوایز. آنچه هم که خواسته شده بود فراتر از مجموعه ضوابط تقلیدی و پر نقص تولید آگهی های رادیویی و تلویزیونی نبود. اصل تبلیغات تجاری برای کودکان در این آئین نامه به رسمیت شمرده شده و تنها محدودیت هایی برای آن در نظر گرفته شده است که آن هم رعایت نمی شود. در هر حال کار به جاهای باریک کشیده شد و تا اخراج دست اندکاران برنامه پیش رفت. بسیار جالب است که آنچه خواسته شده نه بر خلاف دین، بلکه در جهت قانون کشور بود.

چند روزی هست که موجی از تبلیغات محصولاتی برای کودکان به راه افتاده است که نه تنها اصل تبلیغات برای کودکان دارای اشکال است[1]، بلکه اصل محصول نیز با آنچه که در روایات خواهد آمد، تناقضی آشکار دارد. این محصولات شامل بسته های آموزش زبان فارسی (خواندن و نوشتن) و زبان انگلیسی به کودکان زیر شش سال است. شاید در نگاه اول اصل وجود چنین محصولی نه تنها بدون اشکال باشد، بلکه بسیار هم خوب باشد که  قبل از ورود به مدرسه، کودک آمادگی لازم را پیدا کند.

در کتب روایی ابواب در خصوص مسئله تربیت کودک وجود دارد، به عنوان مثال در کتاب کافی  «بَابُ تَأْدِیبِ الْوَلَدِ» ، وسائل الشیعه  «بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْلِیمِ الصَّبِیِّ الْکِتَابَةَ وَ الْقُرْآنَ سَبْعَ سِنِینَ وَ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِینَ وَ تَعْلِیمِهِ السِّبَاحَةَ وَ الرِّمَایَة»، در بحارالانوار «فضل الأولاد و ثواب تربیتهم و کیفیتها» و ... بدیهی و پرواضح است که آنچه که مبنای تعلیم و تربیت باید قرار بگیرد، احادیث و معارف الهی و توحیدی است که در این کتاب ها آمده است نه الگوی برداری و کپی برداری هر آنچه غرب عرضه می کنند.

 

آنچه که در روایات دیده می شود، یک برنامه زمان بندی شده مشخص برای شروع و اتمام تربیت فرزند است که متاسفانه باید گفت محصولاتی مذکور بر هم زننده این برنامه هستند. شروع تعلیم و تربیت کودک، از سن هفت سالگی است و در هفت سال نخست برنامه تربیتی توصیه نشده است:

•  عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْغُلَامُ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنِینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْکِتَابَ سَبْعَ سِنِینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِینَ. (الکافی ، ج‏6، ص 47)
•   عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دَعِ‏ ابْنَکَ‏ یَلْعَبُ‏ سَبْعَ‏ سِنِینَ‏ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَکَ سَبْعاً فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَیْرَ فِیهِ. (الکافی ، ج‏6 ، ص46)
•  عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَمْهِلْ صَبِیَّکَ حَتَّى یَأْتِیَ لَهُ سِتُّ سِنِینَ ثُمَّ ضُمَّهُ إِلَیْکَ سَبْعَ سِنِینَ فَأَدِّبْهُ بِأَدَبِکَ فَإِنْ قَبِلَ وَ صَلَحَ وَ إِلَّا فَخَلِّ عَنْهُ. (الکافی ، ج‏6، ص 47)
• ò عَنْهُ ع قَالَ: احْمِلْ صَبِیَّکَ تَأْتِی عَلَیْهِ سِتُّ سِنِینَ ثُمَ‏ أَدِّبْهُ‏ فِی‏ الْکُتَّابِ‏ سِتَ‏ سِنِینَ‏ ثُمَّ ضُمَّهُ إِلَیْکَ سَبْعَ سِنِینَ فَأَدِّبْهُ بِأَدَبِکَ فَإِنْ قَبِلَ وَ صَلُحَ وَ إِلَّا فَخَلِّ عَنْهُ. (بحار الأنوار ، ج‏101 ، ص 95)

در روایات شروع برنامه تربیتی و تحصیلی (یَتَعَلَّمُ الْکِتَابَ سَبْعَ سِنِینَ) هفت سال دوم زندگی کودک معرفی شده است، نه هفت سال اول. بنا بر صریح روایات هفت سال اول برای کودک است و باید اجازه داد کودک، کودکی اش را بکند.

•   قَالَ النَّبِیُّ ص‏ الْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ‏ سِنِینَ‏ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِینَ فَإِنْ رَضِیتَ خَلَائِقَهُ لِإِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ إِلَّا فَاضْرِبْ عَلَى جَنْبِهِ فَقَدْ أَعْذَرْتَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى. (بحار الأنوار ، ج‏101 ،ص 95)

این نمونه فقط شاهد مثالی بود از طراحی و تولید محصولاتی که اصل آن مشکل دارد، یعنی اولین p بازاریابی. اگر چه مشکل اصلی در بازاریابی و عدم انطباق آن با آموزه های دینی در خصوص تبلیغات promotion است.

 

---

[1]  شاید جالب باشد بدانید که که خود غربی ها هم در زمینه کنترل و محدودیت تبلیغات برای کودکان بسیار جدی هستند و اثرا زیانبار آن را در فرهنگ مادی خود بعد از سال ها مطالعه و آزمون فهمیده اند که از جمله آن pester power است، اما ما هنوز اگر چه مقلد ایشانیم، اما بدبختانه تقلیدمان هم به روز نیست!!!