بازرگانی اسلامی

آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى‏ بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر بدانید. - سوره صف10و11

بازرگانی اسلامی

آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى‏ بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر بدانید. - سوره صف10و11

باسمه تعالی

فلسفه دئیسم

نظریه ‏پردازان اقتصاد سرمایه ‏دارى با اعتقاد به فلسفه دئیسم (خداشناسى طبیعى) نقش خداوند را در خالقیت او منحصر کرده اند و یا از اساس، منکر وحى و دین شدند و یا آموزه ‏هاى پیامبران را به حوزه اخلاق و معنویّت مربوط دانستند که به بُعد آخرتى انسان ناظر مى‏شود؛ در نتیجه، آنان نیز در طراحى نظام سرمایه‏دارى، عقل و دانش بشرى را کافى دانسته، براى دین و تعالیم الاهى نقشى قائل نشدند.

بر اساس فلسفه «دئیسم»، خداوند، آفریدگار جهان هستى است و طبیعت را چنان بر اساس قانون ‏مندى ‏هایى پدید آورده که به صورت خودکار به حیات خود ادامه مى ‏دهد. در این بینش، خداوند پس از آفرینش، به هیچ وجه در امور جهان دخالت نمى‏ کند؛ زیرا قوانین طبیعى که او در طبیعت گنجانده است، چنان امور را پیش مى برد که بهترین وضعیت پدید مى ‏آید. به عبارت دیگر، خداوند در این بینش، همانند ساعت ‏ساز و معمارى است که پس از آفرینش جهان، کنارى رفته و به نظاره آفریده نظام ‏مند و با شکوه خود بسنده مى ‏کند. بر اساس این فلسفه، انسان ‏ها در تنظیم زندگى فردى و پدید آمدن نظام ‏هاى اجتماعى، به هدایت خدا و آموزه‏ هاى پیامبران نیازى ندارند و مى ‏توانند با کمک گرفتن از دانش بشرى و کشف قوانین حاکم بر طبیعت و رفتار انسان‏ها به طراحى آن ‏ها بپردازند.

سنت های الهی در نگاه اسلام

روشن است که در چنین تفکری نظام اداره کشور و نظامات اجتماعی بر پایه علل و روابط عینی و طبیعی نهادیه می شود و آموزه های دینی و وحیانی جایگاهی در شناخت عالم و چگونگی اداره اجتماع ندارد. در حالی که این نگاه سکولار نمی تواند و نباید مبنای اداره جوامع اسلامی قرار بگیرد . از نگاه دینی، خداوند نه تنها خالق بلکه رب جهان هست. هستی و حیات جهان آن به آن وابسته و معطوف به اراده الهی و چشمه فیض اوست. از سوی دیگر اراده الهی از طرقی جاری می شود که از آن با عنوان سنت های الهی یاد می شود. سنت عبارت است از روشی که خداوند برای تدبیر جهان، اتخاذ فرموده و به تعبیر دیگر قوانینی که به فرمان الهی برجهان حکم فرماست و در واقع این قوانین، همان اراده الهی است که به جهان، نظام خاصی داده است. با توجه به این که انسان در نظام هستی، محکوم این سنت هاست، شناخت این سنت ها برای رسیدن انسان به کمال واقعی خویش، لازم وضروری است.

این سنت ها انواع و اقسام گوناگونی دارند که مهم ترین نکته در این دسته بندی تمایز برخی از سنت های الهی از نظر ایمان و اعتقاد جامعه است. یعنی جامعه ای که معتقد و مومن به یک تعریف از خدا باشد با جامعه ای که تعریف دیگری از خدا پذیرفته باشد متفاوت خواهد بود.

تحلیل موضوع مدیریت منابع آبی بر اساس سنت های الهی

کاملا ممکن و شدنی است که جامعه ای ایمانی و آن گونه که باید متعقد و مومن به خدا باشد وجود داشته باشد، اما در عرصه سیاستگذاری و اداره امور اجتماعی اش به مثابه جامعه ای که چنین اعتقاد و ایمانی به پروردگار ندارد، عمل کند. ممکن است رفتار چنین حکومتی اقتباس شده از رفتار حکومت های غربی سکولار بوده باشد و به خیال این باشند که آنها این گونه رفتار کردند و آن طور شدند، حتما اگر ما نیز مثل آنان عمل کنیم آن طور خواهیم شد!!! غافل از آن که سنت های الهی حاکم بر این دو جامعه متفاوت است و نسخه ایشان قابل تجویز برای حکومت دینی نیست.

یکی از صنایع استراتژیک و بسیار راهبردی در کشور، مسئله کشاورزی و به ویژه امنیت غذایی است. موضوعی که در سند چشم انداز کشور به آن اشاره شده است. در خصوص اهمیت همین موضوع بس که اگر کشور نتواند امنیت غذایی را از طریق خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک مانند گندم بدست آورد، هر لحظه باید منتظر تهدید دشمن و بازیچه شدن این موضوع برای فشار بر کشور باشد. اما مسئله امنیت غذایی به عنوان یکی از حوزه های نرم امنیتی کشور، نیازمند اتخاذ رویکردی سیستمی برای شناخت ابعاد و لایه های پنهان این موضوع است. یکی از مهم ترین این لایه ها بحث مدیریت منابع آبی است. چرا که آب به عنوان اصلی ترین منبع محدود کننده در بخش کشاورزی در کشور محسوب می شود. اما مدیریت منابع آبی کشور چگونه باید باشد؟ چرا میزان بارندگی از اوایل مهر تا اواسط بهمن امسال(سال 93) نسبت به همین زمان در سال گذشته 29 درصد و نسبت به دوره های مشابه 27 درصد کاهش یافته است؟

بر اساس اندیشه دینی و اسلامی، نزول برکات آسمانی و باران وابسته به رفتار و عمل افراد جامعه دارد. اگر رفتار ایشان مبتنی بر تقوا باشد، برکت الهی بر آن نازل خواهد شد. یکی از روایت هایی که می تواند مبنای تنظیم سیاست های مدیریت منابع آبی کشور قرار گیرد، روایت زیر است که متاسفانه هیچ اثری از چنین روایاتی در عرصه سیاست گذاری و اجرای کشور دیده نمی شود:

علی بن الحسین (علیهما السلام) چیز دیگری می گوید: الذُّنُوبُ‏ الَّتِی‏ تَحْبِسُ‏ غَیْثَ‏ السَّمَاءِ جَوْرُ الْحُکَّامِ فِی الْقَضَاءِ وَ شَهَادَةُ الزُّورِ وَ کِتْمَانُ الشَّهَادَةِ وَ مَنْعُ الزَّکَاةِ وَ الْقَرْضِ وَ الْمَاعُونِ وَ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ عَلَى أَهْلِ الْفَقْرِ وَ الْفَاقَةِ وَ ظُلْمُ الْیَتِیمِ وَ الْأَرْمَلَةِ وَ انْتِهَارُ السَّائِلِ وَ رَدُّهُ بِاللَّیْلِ.(بحار الأنوار ، ج‏70 ، ص376)

این روایت تعدادی از گناهانی که باران آسمان را حبس مى‏ کند را بر می شمرد: ظلم و ستم دستگاه قضایی، شهادت دروغ دادن و یا کتمان کردن شهادت، منع زکات و قرض[1] و ماعون، سنگدلى کردن نسبت به اهل فقر و محرومین[2]، ظلم کردن به یتیمان و بیوگان[3]، و رد کردن سائل در شب است.

برای جامعه دینی، مقوله رسیدگی به محرومین و پابرهنگان تنها یک مقوله احساسی و یا سیاسی نیست. یک موضوع کاملا عقلایی است که منفعت و نفع مادی و دنیوی جامعه به آن وابسته است. جامعه دینی که نسبت به محرومین خود بی تفاوت باشد، همگی آنها دچار به سنت الهی شده و از نعمت باران محروم می شوند. حکومت دینی، حکومت سرمایه داری نیست که به بهای لذت و تمتع عده ای قلیلی، عده ای نابود شوند. اولویت ها در حکومت دینی، محرومین هستند، نه این که در شرایط سخت اقتصادی موجود به جای توجه بیشتر به آنها، چتر حمایتی برایشان تعریف نشود.[4] جنس جامعه و متفاوت بودن سنت های حاکم بر هر یک، این اجازه را به مسئولین حکومت اسلامی نمی دهد که برای اداره کشورشان چشم به دیگران بدوزند که اگر این کار را بکنند به قطع و یقین به آنچه که آنها رسیدند، نخواهند رسید. الگوهای غربی و سکولار هیچ گاه کارآمدی مادی و دنیوی در جامعه اسلامی نخواهد داشت، چون سنت های الهی حاکم بر دو جامعه متفاوت است.

جمع بندی:

از آنجایی که بخشی از سنت ها و قوانین الهی حاکم بر جامعه اسلامی با جوامع سکولار و بی دین متفاوت است، تقلید و مشابه سازی رفتار آنها در حوزه حاکمیتی، کارآمدی لازم برای حل مسائل و پاسخ به نیازها را ندارد و بدون شک آثار و نتایجی که حکومت های سکولار رسیده اند، در حکومت های دینی بدست نخواهد آمد. چرا که برنامه و الگوهای سیاستی وارداتی مبتنی بر سنن خاص جامعه اسلامی تنظیم نشده است. یکی از این موضوعات، بحث مدیریت منابع آبی است که به روشنی و وضوح با موضوع رسیدگی به محرومین و مستضعفان جامعه در ادبیات دینی گره خورده است. در حکومت های لیبرال بحث عدالت و بازتوزیع درآمدی به منظور حمایت از اقشار مستضعف هدف اصلی نیست. در نظام سرمایه داری که بر اساس آئین فایده گرایی استوار گشته، عدالت اقتصادی اهمیت چندانی ندارد. اما این بی اهمیتی در جامعه اسلامی به بهای محرومیت اجتماعی و کل جامعه تمام خواهد شد و عذاب الهی دامن همه را خواهد گرفت.



[1]  در خصوص این مسئله باید این سوال جدی را مطرح کرد که سیستم بانکی کشور چقدر توانسته است به افراد نیازمند قرض بدون بهره پرداخت کند؟

  • ۹۳/۱۱/۱۷
  • سعید مسعودی پور

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">