آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر بدانید. - سوره صف10و11
آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى بخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر بدانید. - سوره صف10و11
مهم ترین حوزه تعاملات اجتماعی انسان، روابط تجاری و اقتصادی اوست. موضوعی که اگر سامان یابد بسیاری از مسائل اجتماعی حل شده خواهد بود. شرایط فعلی علوم انسانی کشور و سیاست اتخاذ شده در حوزه آموزش عالی کشور به معنای بی راهه رفتن و هدر دادن منابع و ظرفیت های کشور است و اگر بخواهم تندتر سخن بگویم، مصداق آیه قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالاً الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُُمْ فىِ الحَْیَوةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ یحَْسَبُونَ أَنهَُّمْ یحُْسِنُونَ صُنْعًا(103 و 104 سوره کهف) است که تلاش آنان برای سکولار کردن حکومتی است که همه فریادش تحقق این جمله است: دین در اداره امور مختلف زندگی انسانی کارآمدی دارد. دقیقه حاضر به معنای تقابل نرم آگاهانه و عامدانه نیست، بلکه سیاست های غلط آموزش عالی کشور در حوزه علوم انسانی این پیامد طبیعی را به وجود خواهد آورد. به عنوان مثال سیاست وزارت علوم در باب افزایش تعداد مقالات خارجی چاپ شده مثل ISI در حوزه علوم انسانی به این معنی است که توان علمی کشور در راستای تولید علومی باید استفاده شود که هسته سخت مبانی ارزشی نظام غرب پذیرفته و بدون نقد از دیدگاه فرامعرفتی آن نظام، صحت و درستی و کارآمدی آن فرض شود و تولیدات علمی تلاشی است برای پر کردن پازل برنامه پژوهشی ارائه شده مبتنی بر نظام ارزشی غربی با مختصات خاص خود که مهم ترین آن نگاه مادی گرایانه و یا حداقل سکولار هستند.
چند روز پیش مقام معظم رهبری در دیدار با کارگران بر ضرورت مصرف کالای داخلی تاکید کردند و از رفتار برخی افراد در مصرف محصولات خارجی برای پز دادن انتقاد کردند و فرمودند: شما میخواهى کارگر داخلى را بیکار کنى، کارگر بیگانه را بهرهمند و برخوردار کنى براى پُز دادن! جنس هاى داراى نشان خارجى را [مىآورند]، یک عدّه پولدار هم - پولدارهاى نوکیسهى تازهبهدورانرسیده که متأسّفانه در کشور کم نداریم- دنبال نشانهاى خارجىاند؛ به قول خودشان برندهاى خارجى.
نوشتار حاضر بدون آن که بخواهد هیچ گزاره دینی را در تحلیل خود وارد کند، تنها در صدد تبیین فرآیند توسعه و گسترش تبلیغات تجاری که مبتنی بر توسعه چرایی مصرف صورت گرفته، در حد فهم نگارنده است. همه انسان ها به واسطه بعد مادی و فیزیکی خود، نیازمندی های مادی و دنیوی دارند که حفظ حیات آنها در گرو پاسخ به آنهاست. غالباً این نیازها که به عنوان نیازهای اولیه، نیازهای اساسی یا نیازهای فیزیولوژیک شناخته می شوند، در اولویت پاسخ قرار دارند. انسان به واسطه عقل محاسبه گر خود تلاش می کند تا درآمدهای خود را به گونه ای تخصیص دهد که بتواند در وهله نخست پاسخگوی این نیازها باشد. با این تبیین ساده و روشن، مصرف عبارت خواهد بود از بهره مندی انسان از محصولی که بتواند پاسخ نیازش را بدهد. در مرحله نخست تحلیل جامعه شناسی مصرف، کارکرد بهره مندی و استفاده از محصولات در رفع نیازهای مادی محدودو منحصر بود. اما در مرحله بعدی، مصرف تنها منحصر در بعد اقتصادی و مادی نشد. به عبارت دقیق تر مصرف محصول تنها به برآورده کردن سطح اولیه و نیازهای مادی محدود نمی شد و سطوح بالاتر نیازها مانند احساس عزت، شخصیت و هویت را برای افراد به همراه می آورد.
مصرف در دوران جدید، روندی است که در آن خریدار کالا، از طریق به نمایش گذاشتن کالاهای خریداری شده، فعالانه در تلاش برای خلق و حفظ هویت خویش است. (بوردیو، 1381، 42)
این تبیین جامعه شناسی از مصرف، به نظر وجه غالب در بسیاری از کشورها برای فروش محصولات شده است. به گونه ای که سعی می کنند علاوه بر منفعت مادی محصول، احساس هویت و شخصیت را برای کسانی که از این محصولات استفاده می کنند را به تصویر بکشد. مثلا این که سینک ظرف شویی یا شیر آب آشپزخانه چه برند یا محصولی باشد ارزش اجتماعی متفاوت ایجاد خواهد کرد. تیزر زیر نشان می دهد که محصولات تبلیغ شده را افراد مشهور (ورزشکار تنیس)، افراد پولدار (ماشین لوکس) و کسانی که زندگی آرام و لذت بخشی دارند (فضای داخل منزل) استفاده می کنند. لذا به مخاطب این گونه القا می شود که برای رسیدن به این موارد بایستی او نیز این محصول را مصرف کند.