از ادعا تا عمل: کدام نظام ایدئولوژیک توان مبارزه با فقر را دارد؟ سرمایه داری یا اسلام؟

اگر ما مایل باشیم درس های مهمی که در مبارزه با فقر آموخته ایم که با نیاز به کنار گذاشتن ایدئولوژی و در عوض توجه به نوآوری و آزمایش، شروع می شود را اجرایی کنیم، عقیده دارم می توانیم با تکیه بر پیشرفتی که در طول ده سال گذشته داشته ایم ، در سال های آینده نرخ فقر کاهش دهیم.

مایکل آر. بلومبرگ(شهردار نیویورک در سخنرانی موسسه بروکینگز، 28 آگوست 2007)

جملات فوق متعلق به شهردار نیویورک  است که در کتاب راه‌حل «بازاریابی اجتماعی» برای خروج از تله‌ی فقر کاتلر آمده است. ادعایی که به نظر نمی رسد فراتر از حرف رفته باشد. نگاهی کوتاه به آمار کودکان بی خانمان روشنگر بی اساس بودن ادعای شهردار نیویورک در مبارزه با فقر است. رشد نرخ کودکان بی خانمان از سال 2007 تا 2010 !!!

منبع
حجم: 3.42 مگابایت

البته شهردار نیویورک باید خوشحال باشد چرا که از 1.6 میلیون کودک بی خانمان در کشورش در سال 2010 در حدود 140000 نفر آنها در شهر تحت مدیریت او زندگی می کنند؛ یعنی چیزی در حدود 8 درصد!

 

نمودار زیر هم که از دانشنامه ویکی پدیا گرفته شده است نشان دهنده درصد فقر و میزان فقر در کشور آمریکاست. اگر چه نسبت به چند دهه گذشته این کشور توانسته است نرخ فقر خود را در زیر 15 درصد نگه دارد، اما با این وجود در سال 2010 به بیشترین میزان فقیر در پنجاه سال گذشته رسید تا جایی که بالغ بر 46 میلیون فقیر در این کشور زندگی می کنند.

عدالت و برپایی قسط و داد آن قدر در تفکر اسلامی اهمیت دارد که یکی از وظایف ارسال رسل برپایی عدالت (البته با کمک مردم) معرفی شده است: لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط (حدید 25) ما پیامبران خود را با حجتى روشن (براى هدایت مردم) فرستادیم و به آنان کتاب و میزان عدالت نازل کردیم تا مردم به عدل و عدالت قیام کنند. در حالی که در خصوص اهداف اصلی نظام سرمایه داری، عدالت جایگاهی ندارد.

خالی از لطف نیست که روی این دقیقه تاکید شود که احکام اسلامی اگر به درستی اجرا شوند بالاترین سطح کارآمدی در تنظیم روابط اجتماعی را خواهند داشت. در روایت آمده است که اگر عدالت برقرار می شد مردم بی نیاز می شدند: «لَوْ عُدِلَ‏ فِی النَّاسِ لَاسْتَغْنَوْا».(الکافی ، ج‏2 ، ص 723 ، ح 130) یا در روایت تکان دهنده دیگری از امیرمومنان آمده است: أَضَاءَ لَکُمُ الْإِسْلَامُ‏ فَأَکَلْتُمْ رَغَداً وَ مَا عَالَ‏ فِیکُمْ عَائِلٌ وَ لَا ظُلِمَ مِنْکُمْ مُسْلِمٌ وَ لَا مُعَاهَد(الکافی ، ج‏8 ، ص32) اگر حکومت اسلامی راستین بر سر کار باشد، احکام نورانی اسلام زندگانی همه شما را روشن می کند و سامان می دهد و در جامعه اسلامی فقیر و نیازداری نمی ماند و به احدی ظلم نمی شود، چه مسلمان و چع غیرمسلمان.

قبل از بیان نکته آخر هم شاید بد نباشد که به مولفه دیگر در تحلیل فقر در امریکا اشاره کرد و آن میزان چپاول و غارتگری امریکا از ثروت ملل دیگر از جمله ایران و همه دنیاست. اتفاقی که بر سر "برتن وودز" در کمتر از نیم قرن گذشته افتاد را شاید بتوان بزرگترین دزدی دولت امریکا از دنیا دانست. کشوری که بیشترین بدهی بین المللی را دارد، کشوری که دهه ها میلیارد دلار از پول های ایران را به غارت برده است، کشوری که پس از اشغال عراق شیرهای نفت آن را به خزانه خود سرازیر کرد، عجیب نیست این همه فقیر و نیازمند داشته باشد؟

اما نکته آخر این که «به جز برهه هایی از دوران باشکوه صدر اسلام و تمدن اسلامی که بنا به نقل، فقیری وجود نداشت تا از بیت المال زکات دریافت کند، بشر هموراه در مبارزه با این پدیده شوم مشکل داشته و حتی صنعتی شدن و رشد اقتصادی بلند مدت نیز نتوانسته آن طور که دلخواه باشد، ریشه فقر را از بن برکند.» (جهانیان، 1388، 57) در زمان حکومت امیرالمومنین با تمام محدودیتی هایی که وجود داشت ایشان کالاهای اساسی زندگی را برای همه مردم تحت حکومتشان فراهم کردند: فَضَائِلُ أَحْمَدَ قَالَ عَلِیٌّ ع‏ مَا أَصْبَحَ‏ بِالْکُوفَةِ أَحَدٌ إِلَّا نَاعِماً إِنَّ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً لَیَأْکُلُ الْبُرَّ وَ یَجْلِسُ فِی الظِّلِّ وَ یَشْرَبُ مِنْ مَاءِ الْفُرَاتِ. (بحار الأنوار / ج‏40 / 327) امروز در شهر کوفه همه در رفاه زندگی می کنند، پایین ترین افراد نان گندم می خورند، خانه دارند و آب آشامیدنی سالم می نوشند.

این هم مصداق بارز و عملی از رفع فقر و محرومیت در حکومت اسلامی.