تبلیغات تجاری جایزه دار: مروج سبک زندگی مصرفی حریصانه

فقه منفعل، فقه ناکارآمد

یکی از اشکالات اساسی که در نظام سازی بر اساس فقه حاضر وجود دارد، رویکرد انفعالی و محتاطانه آن نه از باب جاری ساختن اصل احتیاط بلکه از جهت عمل به اصل  «کُلُّ شَیْ‏ءٍ هُوَ لَکَ‏ حَلَالٌ‏ حَتَّى‏ تَعْلَمَ‏ أَنَّهُ حَرَامٌ بِعَیْنِهِ»  (الکافی،ج‏5 ، ص 313) است، در جایی که اصلاً محل تمسک به چنین اصلی نیست!

در خصوص شبهات حکمیه تحریمه که فقدان نص دلیل آن است، اصولیون اصل برائت جاری می سازند و به نظر می رسد در این خصوص تفاوتی میان مسائل تکلیفی فردی و مسائل محوری در نظام سازی اجتماعی دینی وجود نداشته باشد؛ در حالی که اخباری ها در این مسائل، احتیاط را در پیش می گیرند. مهم ترین محور استدلال اصولی ها در جاری ساختن اصل برائت در مسائلی که فقدان نص در خصوص آنها وجود دارد، این است که خداوند بندگان را مکلف و در نهایت بازخواست در مورد چیزهایی که برای آنها معلوم و روشن نکرده، نخواهد کرد.

اشکال عمده ای که در حوزه مواجهه با مسائل در عرصه اجتماعی وجود دارد، خاک خوردن متون نقلی مهمی است که نقش کلیدی و مهمی می توانند در این عرصه داشته باشند. این امر باعث می شود که فرآیند شناخت ، تحلیل و بررسی یک مسئله مستحدثه تنها با تکیه بر منابع محدودی که تمسک به آنها برای رسیدن به درجه اجتهاد کافی است، صورت بگیرد. روشن است که در چنین شرایطی که گزاره های نقلی بسیاری در حاشیه باقی مانده و رجوعی به آنها صورت نمی گیرد، تصور بر سکوت شارع در خصوص این مسائل است که در نهایت منجر به جاری ساختن اصل برائت می شود.

طراحی محصول برای کودکان خارج از آموزه های دینی

بدون شک جامعه و حکومت دینی که در عرصه های اقتصاد، سیاست، تعلیم و تربیت، کسب و کار، حقوق ، اخلاق و ... چه در نظر و چه در عمل خود را مستغنی از معارف و آموزه های دینی بداند، جامعه ای است که اسلام فقط لقلقه زبان آن است. چنین جامعه ای بزرگترین ضربه را بر پیکره دین و اعتقادات مردم وارد خواهد کرد، چرا که ناکارآمدی آن در اداره امور اجتماعی که به دلیل پشت کردن به بایسته های نقلی و الهی است، منجر به تخریب تصویر ذهنی مردم نسبت به اصل دین و زیر سوال بردن آن خواهد شد و در اینجا تفکیک مقام اثبات و ثبوت برای عامه مردم بسیار دشوار است که آنچه که به نام دین اتفاق می افتد، فقط اسم آن را دارد نه اصل آن را.

مدتی پیش در برنامه سمت خدا یکی از روحانی ها، خطاب به آقای صدا و سیما نامه ای نوشت و دو نکته را در خصوص تبلیغات تلویزیونی متذکر شد: تبلیغات برای کودکان و تبلیغات دارای جوایز. آنچه هم که خواسته شده بود فراتر از مجموعه ضوابط تقلیدی و پر نقص تولید آگهی های رادیویی و تلویزیونی نبود. اصل تبلیغات تجاری برای کودکان در این آئین نامه به رسمیت شمرده شده و تنها محدودیت هایی برای آن در نظر گرفته شده است که آن هم رعایت نمی شود. در هر حال کار به جاهای باریک کشیده شد و تا اخراج دست اندکاران برنامه پیش رفت. بسیار جالب است که آنچه خواسته شده نه بر خلاف دین، بلکه در جهت قانون کشور بود.

چند روزی هست که موجی از تبلیغات محصولاتی برای کودکان به راه افتاده است که نه تنها اصل تبلیغات برای کودکان دارای اشکال است[1]، بلکه اصل محصول نیز با آنچه که در روایات خواهد آمد، تناقضی آشکار دارد. این محصولات شامل بسته های آموزش زبان فارسی (خواندن و نوشتن) و زبان انگلیسی به کودکان زیر شش سال است. شاید در نگاه اول اصل وجود چنین محصولی نه تنها بدون اشکال باشد، بلکه بسیار هم خوب باشد که  قبل از ورود به مدرسه، کودک آمادگی لازم را پیدا کند.