علوم انسانی اسلامی، لازمه پیشرفت و حل مسائل

به نظر می رسد پیش از آن که بتوان میان دو عبارت «تهدید بودن اسلامی سازی علوم انسانی برای کشور» یا «مورد تهدید واقع شدن کشور به واسطه نبودن علوم انسانی اسلامی» قضاوت کرد، بایستی به صورت شفاف و البته مجمل در حد حوصله نوشتار حاضر، تبیینی از چیستی اسلامی سازی علوم انسانی ارائه کرد. در صورتی که ندادیم یا نخواهیم روشن کنیم منظور از اسلامی سازی علوم انسانی یعنی چه، به نظر می رسد قضاوت و داوری در مورد لزوم یا عدم لزوم آن، بسترها و لوازم آن و … قابل اتکا و پذیرش در مجامع علمی نباشد. قبل از طرح چیستی علم دینی لازم به ذکر است در خصوص این موضوع دیدگاه های متنوع و متعددی وجود دارد که وجوه افتراق و اشتراکی در بین آنها دیده می شود.

۱- علوم انسانی: با کدام مبنای جهان بینی و انسان شناسی؟
تفاوت عمده ای که در علوم انسانی و اجتماعی با سایر حوزه های علمی مانند حوزه های فنی و مهندسی، علوم پایه و پزشکی وجود دارد، تاثیر مبانی جهان بینی محقق و نظریه پرداز است. جهان بینی به تعبیر ساده یعنی نوع نگاه انسان به جهان، پدیده ها، خلقت، سایر انسان ها و هر آنچه که پیرامون او وجود دارد. آیا انسان جهان و خلقت را منحصراً مادی می بیند یا به افق برتر دیگری هم ایمان دارد؟ آیا هدف از زندگی و حیات انسان را تمتع و برخورداری مادی می بیند و حقوق و قانون را در در جهت بهره مندی مادی تنظیم می کند، یا قائل به وجود وحی و دستورات الهی و جهان پس از مرگ نیز هست؟ آنچه که نظام متعارف غرب به نام علم در حوزه انسان و اجتماع به خورد مصرف کنندگان بازمانده و عقب افتاده در حوزه علوم انسانی می دهد، ماحصل چهار صد سال تلاش جامعه دانشگاهی آنهاست. هیچ تئوری پردازی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، نمی تواند بدون پاسخ به این دست از سوالات تئوری خود را ارائه کند، حتی اگر تئوری ادعای جهان شمول بودن کند. به عبارت دیگر هر تئوری مبتنی بر مبانی و مبادی خاصی است، هر چند به صراحت گفته نشود و یا ادعای جهان شمول بودن این مبانی شود و به این وسیله خود را از این پرسش اساسی برهاند. از این حیث چون در تمام حوزه های انسانی و اجتماعی، سخن از انسان و اجتماع انسانی است، نمی توان بدون تعریف مشخصی از انسان اقدام به تئوری پردازی کرد؛ هر چند این تعریف به صراحت بیان نشود. از این حیث اسلامی سازی علوم انسانی که نقطه شروعش با تبیین مبانی و مبادی پذیرفته شده است، در همه رشته های علوم انسانی بایستی انجام شود. اگر چه در برخی از رشته ها این تاثیر می تواند شدیدتر شود.

شورش علیه علم سکولار

آنچه که نظام متعارف غرب به نام علم در حوزه انسان و اجتماع به خورد مصرف کنندگان بازمانده و عقب افتاده در حوزه علوم انسانی می دهد، ماحصل چهار صد سال تلاش جامعه دانشگاهی آنهاست. اگر چه بعضاً تلاش آنها به منظور ارائه تئوری قابل تسری بوده، اما ادعای جهان شمول بودن تئوری، بیشتر شبیه به طنز است تا گزاره قابل قبول در جامعه دانشگاهی. به همین جهت ابزارهای پژوهشی ارائه شده توسط آنها در حوزه علوم اجتماعی، سنجه هایی را برای اندازه گیری اعتبار بیرونی تئوری، ارائه کرده اند که قابلیت اتکا به تئوری در سایر موقعیت های انسانی و اجتماعی را مشخص می کند. نکته جالب اینجاست که غالباً هیچ سخنی از مبنای ایدئولوژیک مختار در تئوری های غربی نمی شود، در حالی که خود متکی بر تعریفی از جهان و انسان هستند. بدون شک نمی توان سخن از انسان و امور اجتماعی آن به میان آورد، اما از جهان بینی، انسان شناسی و غایت شناسی حرف نزد و تکلیف خود را با این موضوعات به روشنی بیان ننمود.

هیچ تئوری پردازی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، نمی تواند بدون پاسخ به این دست از سوالات تئوری خود را ارائه کند، حتی اگر تئوری ادعای جهان شمول بودن کند. به عبارت دیگر هر تئوری مبتنی بر مبانی و مبادی خاصی است، هر چند به صراحت گفته نشود و یا ادعای جهان شمول بودن این مبانی شود و به این وسیله خود را از این پرسش اساسی برهاند. به نظر می رسد سکوت علوم انسانی متعارف در عدم تبیین شفاف و روشن مبادی و مبانی تئوری های خود در حوزه های مختلف علوم انسانی، به منظور پیشگیری و ممانعت از مطرود واقع شدن آنها توسط مصرف کنندگان است. چرا که اگر تئوری پرداز مادی گرای و منفعت پرست بخواهد بی پرده مولفه های تئوری خود را بیان کند، مورد نفرت و طرد جوامعی می شود که مبنای یکسانی از نظر جهان بینی ندارند. لذا در برخی از حوزه های علوم انسانی(از جمله مدیریت بازاریابی) در بسته بندی تئوری برای ارائه به دنیا، مبانی و مبادی جهان شناختی فاکتور گرفته شده و به رویه و سطح کاربردی تئوری اکتفا می کنند.

دانشگاه های علوم انسانی کشور، تهدیدی نرم برای نظام

در کلیپی که در مطلب قبلی از حسن رحیم پور ازغدی ارائه شد، نظام آموزش حاضر را به عنوان فراهم کننده و تربیت کننده نیرو و آدم برای رژیم آتی معرفی نمود. حرفی که چون انسان معلوم الحالی همچون رحیم پور گفته، احتمالا از برچسب های مختلف مصون  می ماند.  اما بی توجهی، بی ارزش دانستن این نظر، بدبینانه دیدن و یا حساسیت بیش از حد دانستن این دیدگاه برای بسیاری از مخاطبان کافی است تا با نیش خندی ازکنار این سخن بگذرند. اما واقعا آیا دانشگاه های جمهوری اسلامی دارد برای نابودی خودش، برای تخریب گفتمانش که متاسفانه نه تنها در عمل بلکه در حرف نیز ابعاد مهمی از آن به فراموشی سپرده شده است، دارد تلاش می کند؟ آیا دانشگاه ها سنگر نیروسازی دشمن شده است یا این حرف بیش از حد بوی توهم توطئه می دهد؟ واقعیت چیست؟

داریم کادر سازی می کنیم برای رژیم سکولار بعدی

مدت زمان: 4 دقیقه 44 ثانیه