به نظر می رسد پیش از آن که بتوان میان دو عبارت «تهدید بودن اسلامی سازی علوم انسانی برای کشور» یا «مورد تهدید واقع شدن کشور به واسطه نبودن علوم انسانی اسلامی» قضاوت کرد، بایستی به صورت شفاف و البته مجمل در حد حوصله نوشتار حاضر، تبیینی از چیستی اسلامی سازی علوم انسانی ارائه کرد. در صورتی که ندادیم یا نخواهیم روشن کنیم منظور از اسلامی سازی علوم انسانی یعنی چه، به نظر می رسد قضاوت و داوری در مورد لزوم یا عدم لزوم آن، بسترها و لوازم آن و … قابل اتکا و پذیرش در مجامع علمی نباشد. قبل از طرح چیستی علم دینی لازم به ذکر است در خصوص این موضوع دیدگاه های متنوع و متعددی وجود دارد که وجوه افتراق و اشتراکی در بین آنها دیده می شود.
۱- علوم انسانی: با کدام مبنای جهان بینی و انسان شناسی؟
تفاوت عمده ای که در علوم انسانی و اجتماعی با سایر حوزه های علمی مانند حوزه های فنی و مهندسی، علوم پایه و پزشکی وجود دارد، تاثیر مبانی جهان بینی محقق و نظریه پرداز است. جهان بینی به تعبیر ساده یعنی نوع نگاه انسان به جهان، پدیده ها، خلقت، سایر انسان ها و هر آنچه که پیرامون او وجود دارد. آیا انسان جهان و خلقت را منحصراً مادی می بیند یا به افق برتر دیگری هم ایمان دارد؟ آیا هدف از زندگی و حیات انسان را تمتع و برخورداری مادی می بیند و حقوق و قانون را در در جهت بهره مندی مادی تنظیم می کند، یا قائل به وجود وحی و دستورات الهی و جهان پس از مرگ نیز هست؟ آنچه که نظام متعارف غرب به نام علم در حوزه انسان و اجتماع به خورد مصرف کنندگان بازمانده و عقب افتاده در حوزه علوم انسانی می دهد، ماحصل چهار صد سال تلاش جامعه دانشگاهی آنهاست. هیچ تئوری پردازی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، نمی تواند بدون پاسخ به این دست از سوالات تئوری خود را ارائه کند، حتی اگر تئوری ادعای جهان شمول بودن کند. به عبارت دیگر هر تئوری مبتنی بر مبانی و مبادی خاصی است، هر چند به صراحت گفته نشود و یا ادعای جهان شمول بودن این مبانی شود و به این وسیله خود را از این پرسش اساسی برهاند. از این حیث چون در تمام حوزه های انسانی و اجتماعی، سخن از انسان و اجتماع انسانی است، نمی توان بدون تعریف مشخصی از انسان اقدام به تئوری پردازی کرد؛ هر چند این تعریف به صراحت بیان نشود. از این حیث اسلامی سازی علوم انسانی که نقطه شروعش با تبیین مبانی و مبادی پذیرفته شده است، در همه رشته های علوم انسانی بایستی انجام شود. اگر چه در برخی از رشته ها این تاثیر می تواند شدیدتر شود.
