در آمدی بر تحلیل انتقادی تبلیغات تجاری جایزه دار از منظر اسلامی

جمع بندی و نتیجه گیری مقاله ای که از تحلیل محتوای حدود ۸۰ تیزر جایزه دار و تحلیل انتقادی با تکیه بر آیات قرآن و روایات  نگارش شده است:

با توجه به شرایط رکود تورمی حاضر، تبلیغات تجاری جایزه­ دار قوت گرفته و به نظر می ­رسد در شرایط حاضر ابزار کارآمدی برای افزایش سودآوری بنگاه­ هاست؛ اگر چه این سودآوری منجر به آسیب ­های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جدی می­ شود. در پژوهش حاضر با تحلیل محتوای تیزرهای تلویزیونی جایزه­ دار مشخص شد که قسمتی از محتوای تبلیغات تجاری جایزه ­دار، به ارائه اطلاعاتی در خصوص جوایز، نحوه شرکت در قرعه کشی، زمان آن و ... اختصاص دارد. در این تیزرها تاکتیک های متعددی برای افزایش طمع و ولع در مخاطب در این تبلیغات مورد استفاده قرار گرفته است که از جمله آنها می­ توان به مقدار جایزه و نحوه اعلام آن، نشان دادن حالت و واکنش افراد در مقابل جوایز، ایجاد افزایش باور در مخاطب نسبت برنده شدن، ادعای سهولت برنده شدن جایزه، تحریک از طریق زیاد بودن شانس برنده شدن و تحریک به منظور عقب نماندن از دیگران برای بردن جایزه اشاره کرد. علاوه بر ایجاد ولع، در راهبرد اساسی دیگری تبلیغات تجاری جایزه دار سعی می­ کنند اطمینان کافی در مخاطب نسبت به وجود جوایز را ایجاد کنند. برای این کار تاکتیک­ هایی مانند توسل به آموزه­های دینی و اعتماد در مورد صحت وجود جوایز و سلامت قرعه ­کشی استفاده شده است.

بازار هدف تبلیغات تجاری جایزه ­دار، خانوارها با سطح درآمدی متوسط و بعضاً بدون مسکن شخصی است. در برخی از تبلیغات زوج­ های جوان و در برخی دیگر خانواده ­های پرجمعیت را نشان می ­دهد. به نظر می ­رسد وجه اشتراک هر دوی اینها وجود مسائل و مشکلات اقتصادی است و تبلیغات تجاری جایزه­ دار به واسطه جایزه خود می ­تواند گره گشای مسائل این دست از خانواده ­ها باشد؛ چنانچه در برخی از تبلیغات به صراحت به این موضوع که جایزه خرید محصول می­ تواند شما را به خواسته­ هایتان برساند پرداخته شده است. هم چنین انواع قومیت­ ها و خرده فرهنگ ­ها، انواع پوشش­ های مربوط به زنان، تنوع در گویش ­ها و ... به عنوان جامعه هدف شناسایی شدند.

در تحلیل انتقادی با تکیه بر آیات و روایات نقش مخرب طمع و حرص در زندگی انسان و مسائل منبعث از آن نظیر ایجاد امل و آرزوی طولانی مدت، ایجاد حب دنیا، مد عین به مال دیگری و ... تلاش شد تا آثار مخربی که این تبلیغات برای جامعه اسلامی به همراه دارد، تا حدودی تبیین شود. در نظام­ سازی اجتماعی دینی و طراحی الگوی پیشرفت در ابعاد مختلف، باید توجه داشت که عنصر طمع در بهره­ مندی مادی و دنیوی باید کنترل شده حفظ شود؛ نه این به واسطه سهل ­انگاری و بی _­تفاوتی نظام تبلیغاتی (اعم از تجاری و غیرتجاری) به عنوان محرک آن عمل کند. بر خلاف نظام اقتصاد سرمایه ­داری که مصرف­ گرایی و طمع­ ورزی از ارکان جدایی ناپذیر آن محسوب می­ شود، در نظام اقتصاد اسلامی این خصیصه، محدوده ممنوعه به حساب می ­آید. تنظیم و طراحی سازوکارها در حوزه ­های مختلف الگوی پیشرفت باید به گونه ­ای باشد که وارد این مسیر انحرافی نشود. در تبلیغات تجاری مطلوب در الگوی پیشرفت، تحریک و برافروختن طمع مصرف کنندگان به منظور ترغیب آنها به خرید یک راهبرد سلبی محسوب می ­شود.